Τι είναι ο αυτισμός και πως μπορείτε να αναγνωρίσετε τα πρόωρα σημάδια στο παιδί

Ο αυτισμός είναι μία σύνθετη νευροβιολογική διαταραχή που διαρκεί τυπικά  καθ' όλη τη διάρκεια ζωής του ατόμου. Ανήκει στις Διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές αυτιστικού φάσματος σύμφωνα με την ταξινόμηση του DSM-IV.

Αυτές είναι:

Η αυτιστική διαταραχή

Η διαταραχή Rett

Η παιδική αποδιοργανωτική διαταραχή

Η διαταραχή Asperger

Η διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή μη προσδιοριζόμενη αλλιώς

Οι παραπάνω διαταραχές χαρακτηρίζονται από ειδικές καθυστερήσεις και αποκλίσεις στην κοινωνική, επικοινωνιακή και γνωστική ανάπτυξη και απο ένα περιορισμένο, επαναλαμβανόμενο, στερεοτυπικό ρεπερτόριο ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων απο τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού. Ο αυτισμός μπορεί να συνυπάρχει με νοητική υστέρηση αλλά σε κάποιες περιπτώσεις όπως σε άτομα με διάγνωση Asperger, αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας το άτομο έχει αρκετά υψηλό δείκτη νοημοσύνης. Συγκεκριμένα, έχει βρεθεί ότι το 23% των ατόµων µε αυτισµό έχουν δείκτη νοηµοσύνης µεγαλύτερο από το φυσιολογικό.

Οι τρείς περιοχές της ανάπτυξης που τα άτομα με διαταραχές αυτιστικου φάσματος αντιμετωπίζουν πρόβλήμα είναι οι εξής: 

η κοινωνική αλληλεπίδραση

η επικοινωνία 

η φαντασία

Αυτές οι τρεις περιοχές συνιστούν την τριάδα των διαταραχών, δηλαδή τον πυρήνα των κλινικών χαρακτηριστικών του αυτισµού.  Ωστόσο τα παιδιά με σύνδρομο Asperger παρόλο που παρουσιάζουν σοβαρές δυσκολίες στις κοινωνικές σχέσεις έχουν φυσιολογική ανάπτυξη της ομιλίας και υψηλότερο γνωστικό επίπεδο σε σχέση με τα παιδιά που έχουν αυτιστική διαταραχή (WHO, 1992).

Τα βασικά χαρακτηριστικά των διαταραχών του αυτιστικού φάσµατος είναι: η ποιοτική παρέκκλιση στην κοινωνική αλληλεπίδραση, την επικοινωνία και τη φαντασία.   

Η ποιοτική παρέκκλιση στην κοινωνική αλληλεπίδραση εκδηλώνεται µε τουλάχιστον δύο από τα ακόλουθα:

Έκδηλη παρέκκλιση στη χρήση πολλών µη λεκτικών συµπεριφορών, όπως η βλεµµατική επαφή, η έκφραση προσώπου, η στάση του σώµατος και οι χειρονοµίες για τη ρύθµιση της κοινωνικής συναλλαγής.

Αδυναµία στην ανάπτυξη αντίστοιχων µε το αναπτυξιακό επίπεδο σχέσεων µε συνοµηλίκους και απουσία αυθόρµητης συµµετοχής σε απολαύσεις, ενδιαφέροντα ή επιτεύγµατα µε άλλους ανθρώπους.

Έλλειψη κοινωνικής ή συγκινησιακής αµοιβαιότητας. 

Η ποιοτική παρέκκλιση στην επικοινωνία εκδηλώνεται µε τουλάχιστον ένα από τα ακόλουθα:

Καθυστέρηση, ή πλήρης έλλειψη της ανάπτυξης της οµιλούµενης γλώσσας (η οποία δεν συνοδεύεται από µία προσπάθεια αναπλήρωσης µέσα από εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας, όπως οι χειρονοµίες ή η µίµηση) σε άτοµα µε επαρκή οµιλία, έκδηλη παρέκκλιση της ικανότητας να αρχίσουν ή να συνεχίσουν µία συζήτηση µε άλλους.

Στερεότυπη και επαναληπτική χρήση της γλώσσας ή χρήση ιδιοσυγκρασιακής γλώσσας και έλλειψη ποικίλου, αυθόρµητου παιχνιδιού µε παίξιµο ρόλων ή κοινωνική µίµηση,αντίστοιχα µε το αναπτυξιακό επίπεδο.

Ηχολαλιά,σχολαστική ομιλία, κυριολεκτική ερμηνεία του λόγου.

Τα περιορισµένα, επαναληπτικά και στερεότυπα πρότυπα συµπεριφοράς, ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων εκδηλώνονται µε τουλάχιστον ένα από τα ακόλουθα:

Περιορισµένη ενασχόληση µε έναν ή περισσότερους στερεότυπους και περιορισµένους τύπους ενδιαφερόντων, η οποία είναι µη φυσιολογική είτε σε ένταση είτε σε εστίαση.

Άκαµπτη εµµονή σε συγκεκριµένες µη λειτουργικές συνήθειες ή τελετουργίες.

Στερεότυποι και επαναληπτικοί κινητικοί µαννιερισµοί (π.χ. κτυπήµατα ή συστροφές των χεριών ή των δακτύλων ή περίπλοκες κινήσεις ολόκληρου του σώµατος).

Επίµονη ενασχόληση µε µέρη αντικειµένων, ηλεκτρονικές συσκευές ή μέρη αυτών.

Σημάδια-δείκτες για την ύπαρξη αυτισμού

Απουσία μεγάλων χαμόγελων ή άλλων θερμών, χαρούμενων εκφράσεων 
από τους 6 μήνες ή μετέπειτα 

Απουσία ανταπόδοσης ήχων, χαμόγελων, ή άλλων εκφράσεων του προσώπου 
από τους 9 μήνες και μετά 

Απουσία παραμιλητού/ φλυαρίας από τους 12 μήνες 

Απουσία ανταπόδοσης/ επανάληψης χειρονομιών όπως η εστίαση, το δείξιμο, ή το λίκνισμα 

(waving) στους 12 μήνες 

Απουσία λέξεων στους 16 μήνες 

Απουσία φράσεων των δύο λέξεων που να βγάζουν νόημα (χωρίς να μιμείται ή να επαναλαμβάνει)  στους 24 μήνες 

Οποιαδήποτε απώλεια ομιλίας ή φλυαρίας ή κοινωνικών δεξιοτήτων σε οποιαδήποτε ηλικία 

Αν παρατηρήσετε κάτι απο τα παραπάνω είναι αναγκαίο να επικοινωνήσετε με τον παιδίατρο και να ζητήσετε παραπομπή για αξιολόγηση απο τους ειδικούς που ασχολούνται με αυτές τις περιπτώσεις.

Αν και κάθε παιδί αναπτύσσεται διαφορετικά, ορισμένες διαφορές ίσως υποδεικνύουν  μια ελαφρά καθυστέρηση και άλλες ίσως είναι αιτία για μεγαλύτερη ανησυχία γι΄αυτό είναι απαραίτητο να συμβουλευτείτε τον παιδίατρο.

Το βίντεο παρουσιάζει τους τρόπους με τους οποίους μπορείτε εσείς ως γονείς να αναγνωρίσετε τα πρόωρα σημάδια του αυτισμού.